Γράφει ο Χειρουργός Οφθαλμίατρος, Λάμπρος Λαμπρογιάννης*

Τι είναι ο στραβισμός;

Ο στραβισμός είναι μια κοινή οφθαλμική πάθηση κατά την οποία τα μάτια δεν ευθυγραμμίζονται σωστά, δηλαδή το ένα μάτι κοιτάζει ευθεία μπροστά, ενώ το άλλο μάτι αποκλίνει προς τα μέσα, προς τα έξω, προς τα πάνω ή προς τα κάτω.

Μπορεί να είναι συνεχής (εμφανής ανά πάσα στιγμή) ή διαλείπων (εμφανής μόνο σε ορισμένες χρονικές στιγμές, συχνά μετά από κόπωση ή ασθένεια). Συνήθως εμφανίζεται στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί και αργότερα. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρουσιάζεται εκ γενετής.

Ποιες είναι οι βασικές αιτίες του στραβισμού;

Η ακριβής αιτία του στραβισμού δεν είναι πάντα γνωστή. Η ύπαρξη διαθλαστικής ανωμαλίας, ιδίως της υπερμετρωπίας, μπορεί να οδηγήσει σε στραβισμό και πρέπει να αντιμετωπίζεται. Σπάνια, ο στραβισμός μπορεί να σχετίζεται με σοβαρότερες παθήσεις των οφθαλμών, των μυών που κινούν τους οφθαλμούς και του νευρικού συστήματος.

Τι ακριβώς είναι ο ψευδοστραβισμός;

O ψευδοστραβισμός είναι μια κοινή κατάσταση, στην οποία το παιδί φαίνεται να έχει στραβισμό, αλλά στην πραγματικότητα τα μάτια είναι φυσιολογικά. Στον ψευδοστραβισμό το ένα ή και τα δύο μάτια του παιδιού μπορεί να αποκλίνουν. Εντούτοις, με κατάλληλη ορθοπτική εξέταση, εύκολα μπορεί να αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει πραγματικά στραβισμός, και τα μάτια είναι στην πραγματικότητα ευθυγραμμισμένα.

Η πιο κοινή αιτία του ψευδοστραβισμού είναι ότι το σχήμα του προσώπου ή των βλεφάρων σε βρέφη και μικρά παιδιά είναι διαφορετικό από τους ενήλικες. Η παιδοοφθαλμολογική εξέταση μπορεί να καθησυχάσει με ασφάλεια τους γονείς.

Πώς μπορεί ο στραβισμός να επηρεάσει την όραση;

Ο στραβισμός στην παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία «τεμπέλικο μάτι». Ιδιαίτερα κρίσιμα είναι τα επτά πρώτα χρόνια της ζωής, κατά τη διάρκεια των οποίων ο κίνδυνος αμβλυωπίας είναι αυξημένος.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση μπορεί να γίνει από ομάδα ειδικών με επικεφαλής παιδοοφθαλμίατρο και απαιτείται ενδελεχές ατομικό και οικογενειακό ιστορικό όπου μπορεί να βοηθήσει η χρήση παλιών φωτογραφιών του παιδιού. Ελέγχονται η θέση του σώματος και της κεφαλής, η οπτική οξύτητα, η κινητικότητα των οφθαλμών, η διόφθαλμη λειτουργία, η ύπαρξη διαθλαστικής ανωμαλίας και η γενική υγεία των οφθαλμών. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί γενετικός έλεγχος ή ηλεκτροφυσιολογική μελέτη.

Ποια είναι η θεραπεία του στραβισμού;

Η θεραπεία του στραβισμού συνήθως περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

Χρήση γυαλιών για αντιμετώπιση διαθλαστικής ανωμαλίας: Εάν το παιδί εμφανίζει μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμό, η χρήση των κατάλληλων γυαλιών συχνά αρκεί από μόνη της για την αντιμετώπιση του στραβισμού.

• Θεραπεία της αμβλυωπίας: Η κύρια θεραπεία για την αμβλυωπία είναι ο περιορισμός της χρήσης του καλού ματιού, προκειμένου να αναγκαστεί το «τεμπέλικο μάτι» να λειτουργήσει. Εάν αυτό ξεκινήσει αρκετά νωρίς στην παιδική ηλικία, τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά. Συνήθως χρησιμοποιούνται αυτοκόλλητα καλύμματα. Η διάρκεια της θεραπείας (εβδομάδες έως αρκετούς μήνες) ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και τη σοβαρότητα της αμβλυωπίας. Το κάλυμμα φοριέται συνήθως για λίγες ώρες την ημέρα με στόχο τη σταθεροποίηση της όρασης. Το παιδί παρακολουθείται, συνήθως μέχρι την ηλικία των 8 ετών, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος υποτροπής. Περιστασιακά, χρησιμοποιούνται οφθαλμικές σταγόνες για να θολώνουν την όραση στο καλό μάτι, όταν το κάλυμμα δεν γίνεται ανεκτό.

• Χειρουργική επέμβαση: Οι κύριοι στόχοι της χειρουργικής επέμβασης είναι η βελτίωση της οπτικής λειτουργίας, η ανάπτυξη διόφθαλμης όρασης, ο περιορισμός συμπτωμάτων διπλωπίας (διπλής όρασης) και η εξωτερική εμφάνιση. Πρόκειται για μία από τις πιο συχνές οφθαλμολογικές επεμβάσεις με άριστα αποτελέσματα και ομαλή μετεγχειρητική περίοδο. Συνήθως δεν απαιτεί νοσηλεία.

• Αλλαντική τοξίνη: Οι ενέσεις αλλαντικής τοξίνης (Botox) στους μυς που κινούν τα μάτια χρησιμοποιούνται μερικές φορές ως θεραπεία για ορισμένους τύπους στραβισμών. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν και συμπληρωματικά με το χειρουργείο.

Λάμπρος Λαμπρογιάννης, Χειρουργός Οφθαλμίατρος

Ο Λάμπρος Λαμπρογιάννης MD, PhD, FEBOphth είναι Χειρουργός Οφθαλμίατρος, ειδικός στην Παιδοοφθαλμολογία, εκπαιδευθείς στο Cambridge, στο King's College Hospital και στο Great Ormond Street Hospital (G.O.S.H.) for Children │ lamprogiannis@ophthalmica.gr